Giải oan cho thầy giáo?
Từ xưa đến nay, cứ mỗi dip 20-11, người Việt Nam chúng ta đều tổ chức kỉ niệm ngày nhà giáo Việt Nam. Trong dịp lễ ấy, người ta thường tay bắt mặt mừng với nhau cùng những lời chúc, bó hoa tươi thắm. Các chính khách khi phát biểu thường bảo rằng nghề giáo là một nghề cao quý, báo chí đưa tin và một số người có ảnh hưởng trên mạng xã hội lại lao vào phản biện với lập luận nghề nghiệp nào cũng cao quý như nhau. Nếu coi thầy giáo cao quý hơn anh công nhân dọn rác thì thử không có anh công nhân dọn rác trong vòng 1 tuần xem khu dân cư của các nhà giáo có bốc mùi hôi thối không? Thế rồi cả làng lại tát nước theo mưa, những câu chuyện phiếm lại diễn ra và năm sau cả nước lại tổ chức lễ kỉ niệm 20 – 11. Liệu có bao giờ bạn cảm thấy lăn tăn với cuộc tranh luận trên?
Rõ ràng, cuộc tranh luận trên rất thú vị nhưng nó có điều gì đó không ổn ở đây. Hãy thử nghĩ xem, nếu nghề nghiệp nào cũng cao quý như nhau thì tại sao anh công nhân dọn vệ sinh lại được phụ cấp độc hại còn nhà giáo thì không, tại sao nhà giáo thì phải có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm và bằng đại học còn anh công nhân lại không?
Câu trả lời cho cuộc cãi và ở nằm ở chỗ chúng ta đang nhầm lẫn giữa cao quý và quan trọng. Lập luận rằng nghề nghiệp nào cũng cao quý như nhau là sai trong khi lập luận đúng phải là nghề nghiệp nào cũng quan trọng trong xã hội. Nếu ví xã hội như một ngôi nhà thì mỗi nghề nghiệp là một viên gạch đóng góp vào các căn phòng với từng chức năng, công dụng riêng. Nghề giáo đóng góp những viên gạch xây thư phòng làm việc thì nghề vệ sinh đóng góp những viên gạch dựng lên nhà tắm, nhà bếp. Thiếu đi các căn phòng thì ngôi nhà sẽ bị thiếu hụt chức năng, không phục vụ được đời sống của con người sống trong ngôi nhà đó. Nghề nghiệp nào cũng quan trọng trong xã hội nên thiếu đi nghề dọn rác, xã hội sẽ không thể sạch sẽ, vệ sinh. Thiếu đi nghề giáo dục, xã hội sẽ không thể rèn dũa được những con người có ý thức giữ gìn vệ sinh chung.
Vậy tại sao mỗi nghề nghiệp khác nhau thì lại có sự cao quý khác nhau? Cao quý được hiểu là một trạng thái, tính chất của sự vật trong khiến cho nó được tôn trọng, kính trọng, yêu mến. Nghề cao quý đơn giản là nghề được nhiều người yêu mến, tôn trọng, quan tâm. Vậy tại sao giáo viên, bác sĩ lại là những nghề nghiệp mà xã hội nào cũng yêu mến, tôn trọng? Liệu sự yêu mến và tôn trọng của giáo viên và bác sĩ có phải nghiễm nhiên có được hay do phấn đấu mà có được?
Câu trả lời chắc mỗi người sẽ có một cho riêng mình. Theo cá nhân tôi sự cao quý không phải nghiêm nhiên có được chỉ bằng việc tham gia vào dạy học hay chữa bệnh. Như các cụ ngày xưa đã bảo rằng chiếc áo không làm nên thày tu. Nghề giáo hay nghề y cao quý là do sự phấn đấu của mỗi người trong việc hoàn thiện bản thân mỗi ngày trước những khó khăn, thách thức, cám dỗ của nghề nghiệp. Xã hội cảm phục trước những đóng góp của những người thầy không chỉ vì họ có bằng cấp, chứng chỉ hay chức vụ mà ở những hành động họ làm với con người. Người thầy tốt không chỉ cho học sinh con chữ mà còn cho học sinh cảm hứng để học tập, động lực để hướng thượng, tấm gương để trở thành một con người tốt đẹp hơn. Người bác sĩ giỏi cũng không chỉ tìm ra bệnh tật và phác đồ mà còn xây dựng lòng tin để bệnh nhân tuân thủ phác đồ, truyền động lực để bệnh nhân tiếp tục chiến đấu với bệnh tật mà không buông xuôi. Rõ ràng, một người công nhân vệ sinh môi trường tốt sẽ khiến cho phố phường sạch sẽ, thơm tho nhưng người đó không thay đổi số phận của một cuộc đời con người. Một bịch rác không được dọn hôm nay không đưa một người từ cõi chết trở về cũng không kéo một học sinh khỏi cánh cửa của những tệ nạn. Như vậy, rõ ràng, chúng ta được quyền yêu mến và phân biệt giữa các nghề nghiệp khác nhau giữa trên yếu tố cảm tính của chúng ta. Chúng ta yêu mến và trả công cho anh công nhân dọn rác bằng phí dọn rác, bằng những câu cảm ơn mỗi khi gặp nhau vào lúc 5h30 chiều. Chúng ta cũng hoàn toàn có quyền được yêu mến, ngưỡng vọng và trân trọng những lời dạy, đơn thuốc mà thầy giáo, bác sĩ đã dành cho mình. Tuy nhiên, có những thứ chúng ta không thể trả hết bằng tiền. Nợ tình cảm là thứ nợ khó trả. Thứ gì có thể mua được bằng tiền thì có thể mua được bằng tiền?